با افزایش استفاده از روغن‌های گیاهی و کنار رفتن روغن‌های جامد در سال‌های اخیر، بحث‌های گسترده‌ای درباره ایمنی و تأثیرات روغن دانه‌ها بر سلامتی شکل گرفته است. گروهی معتقدند این روغن‌ها، به‌ویژه انواع صنعتی و فرآوری‌شده، عامل افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی نظیر چاقی، ناباروری و حتی سرطان هستند. اما واقعیت علمی با آنچه در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، تفاوت دارد.
روغن دانه چیست و کدام نوع‌ها بیشتر در معرض انتقاد قرار دارند؟
روغن دانه‌ها گروهی از روغن‌های گیاهی هستند که از انواع مختلفی از دانه‌ها استخراج می‌شوند. پرمصرف‌ترین نمونه‌ها شامل روغن کانولا، ذرت، دانه پنبه، هسته انگور، سویا، آفتابگردان، گلرنگ، سبوس برنج و بادام‌زمینی هستند. برخی این دسته را با عنوان «هشت روغن جنجالی» می‌شناسند.
این نگرانی عمدتاً به دلیل نحوه فرآوری شیمیایی این روغن‌ها مطرح شده است؛ فرایندی که شامل مراحل متعدد مانند سفید کردن، بو زدایی، تصفیه حرارتی و استفاده از حلال‌هایی مانند هگزان برای استخراج روغن است. نتیجه نهایی محصولی است که از مواد مغذی تهی شده و ممکن است حاوی ترکیبات شیمیایی مضر باشد.
فرآوری بیش‌ازحد؛ علت اصلی کاهش کیفیت تغذیه‌ای
بر اساس نظر دکتر خولیا زامپانو، متخصص تغذیه، بسیاری از روغن‌های دانه‌ای در شرایط طبیعی سرشار از ویتامین E، ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و فنول‌ها هستند. اما با انجام فرآوری‌های صنعتی برای بهبود طعم، ماندگاری و ظاهر، بخش زیادی از این مواد مغذی حذف می‌شود و جای خود را به روغنی می‌دهد که ارزش غذایی چندانی ندارد.
زامپانو هشدار می‌دهد که گرچه این نوع روغن‌ها در ترکیب با رژیم غذایی متعادل و مصرف محدود می‌توانند بدون خطر باشند، اما مصرف مداوم و فراگیر آن‌ها به‌ویژه در غذاهای آماده، فست‌فودها و خوراکی‌های صنعتی، می‌تواند در درازمدت به سلامت بدن آسیب برساند.
نکاتی کلیدی برای انتخاب روغن سالم
- تنوع در مصرف چربی‌ها: ترکیب روغن‌های دانه‌ای با چربی‌های سالم‌تر مانند روغن زیتون یا روغن نارگیل می‌تواند تعادل لازم را در رژیم غذایی حفظ کند.
- انتخاب نوع کمتر فرآوری‌شده: خرید روغن‌هایی که به روش‌های فیزیکی و بدون مواد شیمیایی تهیه شده‌اند، گزینه‌ای ایمن‌تر محسوب می‌شود.
- بررسی برچسب ترکیبات: دقت در خواندن اطلاعات محصول، مانند میزان امگا ۶، وجود افزودنی‌ها و نحوه استخراج روغن، نقش مهمی در انتخاب آگاهانه دارد.
در نهایت، مشکل اصلی نه خود روغن‌های دانه‌ای، بلکه روش تولید و میزان مصرف بی‌رویه آن‌هاست. استفاده هوشمندانه، متنوع و در کنار رژیم غذایی غنی از فیبر، ویتامین و مواد طبیعی می‌تواند تأثیرات این روغن‌ها را کنترل کرده و سلامت فردی را در مسیر مطلوب حفظ کند.
