بسیاری از نوجوانان امروز ساعات طولانی را در دنیای مجازی می‌گذرانند که می‌تواند تمرکز، خواب و سلامت روان آن‌ها را تضعیف کند. کارشناسان تربیتی با ارائه هشت راهکار عملی، به والدین و مربیان کمک می‌کنند تا نوجوانان را کنترل‌شده به استفاده از گوشی و شبکه‌های اجتماعی عادت دهند و کیفیت زندگی آن‌ها را ارتقا دهند.
۱. تعیین مناطق عاری از موبایل
اتاق خواب و میز غذاخوری را به محل‌هایی بدون گوشی تبدیل کنید. مثلاً تلفن همراه را پس از ساعت مشخصی در یک کشوی مشترک بگذارید تا هم‌زمان با تاریکی طبیعی محیط، مغز نیز برای استراحت آماده شود و وسوسه چک کردن اعلان‌ها از بین برود.
۲. حذف اعلان‌های غیرضروری
پیام‌های گروهی، بازی‌ها و لایک شبکه‌های اجتماعی را در تنظیمات گوشی غیرفعال کنید تا نوجوان تنها اعلان‌های اضطراری یا تماس‌های خانوادگی را دریافت کند. کاهش سروصدا و چشمک‌های ثابت اعلان، تمرکز ذهن را بازمی‌گرداند و گوشی را از نقش فرمانده به ابزاری تحت کنترل تبدیل می‌کند.
۳. زمان‌بندی محدود برای حضور در شبکه‌ها
به جای قطع کامل، دو بازه زمانی روزانه—مثلاً ۱۵ دقیقه بعد از مدرسه و ۱۵ دقیقه پیش از شام—را برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی تعیین کنید. استفاده از تایمر یا اپلیکیشن‌های مدیریت زمان به نوجوان یاد می‌دهد که نیاز واقعی او به این فضاها کمتر از عادتی است که شکل گرفته است.
۴. احیای علاقه‌های غیر دیجیتال
از نوجوان بپرسید چه فعالیت‌های فیزیکی یا هنری در گذشته او را خوشحال می‌کردند؛ اسکیت‌سواری، نقاشی، ساز موسیقی یا مطالعه کتاب‌های داستان. بازگشت به این علاقه‌ها هم باعث افزایش مهارت‌های خلاقانه می‌شود و هم به تدریج جذابیت صفحه‌نمایش را کاهش می‌دهد.
۵. قانون «شارژ بیرون از اتاق»
گوشی را هر شب در آشپزخانه یا راهرو شارژ کنید تا نوجوان برای بیدار شدن نیمه‌شب تحت تأثیر نور صفحه قرار نگیرد. صبح نیز اولین برخوردش با دنیای واقعی آغاز و تحریک استرس ناشی از اخبار و اعلان‌های دیجیتال به تأخیر می‌افتد.
۶. استفاده از اپلیکیشن‌های محدودکننده
نرم‌افزارهایی مانند Screen Time یا Digital Wellbeing را فعال کنید و برای شبکه‌های اجتماعی، بازی‌ها و ویدئوها سقف زمانی روزانه مشخص نمایید. وقتی زمان پایان می‌یابد، دسترسی مسدود می‌شود و نوجوان ناگزیر می‌ماند به فعالیت‌های دنیای واقعی برگردد.
۷. تجربه‌های جمعی بدون نمایشگر
در دورهمی‌های خانوادگی یا با دوستان، یک جعبه مخصوص قرار دادن گوشی در وسط میز قرار دهید و فعالیت‌هایی مثل پیاده‌روی گروهی، بازی‌های رومیزی یا آشپزی دسته‌جمعی را جایگزین گشت‌وگذار آنلاین کنید. این لحظات چهره‌به‌چهره نه‌تنها سرگرم‌کننده‌اند، بلکه ارتباطات عاطفی را نیز تقویت می‌کنند.
۸. به‌کارگیری ابزارهای تک‌وظیفه‌ای
برای شنیدن موسیقی از دستگاه‌های MP3 ساده و برای مطالعه کتاب‌های الکترونیکی از کتاب‌خوان‌های بدون اینترنت استفاده کنید. محدود کردن امکانات به یک کاربرد مشخص، حواس‌پرتی را به حداقل می‌رساند و تمرکز را تقویت می‌کند.
اجرای این هشت راهکار به نوجوانان کمک می‌کند تا کنترل بیشتری روی رابطه‌شان با تکنولوژی داشته باشند و به تدریج از اعتیاد دیجیتال رهایی یابند. با ایجاد تعادل میان استفاده از گوشی و فعالیت‌های واقعی، می‌توان سلامت روان، کیفیت خواب و بهره‌وری تحصیلی را به‌طور چشمگیری بهبود داد.
