خطرات بالقوه رژیم کتوژنیک برای مردان؛ یافته‌های علمی و راهکارهای پیشگیری

رژیم کتوژنیک به‌دلیل تأثیر سریع بر کاهش وزن و کنترل قند خون (طبق گزارش انجمن دیابت آمریکا، ADA 2022) شهرت یافته است، اما پژوهش‌های اخیر دانشگاه علوم بهداشت تگزاس نشان می‌دهد که پاسخ بدن به این رژیم در مردان و زنان متفاوت است. در موش‌های نر، رژیم کم‌کربوهیدرات و پرچربی موجب افزایش سلول‌های پیری‌پذیر (senescent) و استرس اکسیداتیو شد؛ در حالی که موش‌های ماده با حضور هورمون استروژن از این آسیب‌ها مصون ماندند (SciTechDaily, 2023).

سلول‌های پیری‌پذیر و استرس اکسیداتیو چرا مهم‌اند؟

• سلول‌های senescent: این سلول‌ها پس از آسیب DNA یا استرس متابولیک وارد فاز غیرقابل تکثیر می‌شوند و با ترشح فاکتورهای التهابی، بر بافت‌های سالم اثر منفی می‌گذارند. افزایش آن‌ها ارتباط مستقیمی با پیری زودرس و بیماری‌های متابولیک دارد (Nature Metabolism, 2021).
• استرس اکسیداتیو: تجمع رادیکال‌های آزاد در سلول‌ها می‌تواند به آسیب میتوکندریایی منجر شود و مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی را تشدید کند. در مطالعه تگزاس، موش‌های نرِ تحت رژیم کتوژنیک تا ۲۵ درصد افزایش نشانگرهای اکسیداتیو داشتند، اما موش‌های ماده با تزریق استرادیول (استروژن) این رقم به زیر ۵ درصد کاهش یافت.

نقش استروژن؛ سپری محافظ در بدن زنان

محققان دریافتند که تزریق استروژن به موش‌های نر، از تجمع سلول‌های senescent و افزایش استرس اکسیداتیو جلوگیری می‌کند. در سوی مقابل، مهار هورمون در موش‌های ماده با داروی تاموکسیفن، آن‌ها را در برابر آسیب‌های رژیم کتوژنیک به وضعیتی مشابه موش‌های نر رساند. این شواهد نشان می‌دهد اثرات متابولیک رژیم‌های غذایی تنها به ترکیب مواد مغذی بستگی ندارد، بلکه هورمون‌های جنسی هم نقش کلیدی دارند.

توصیه‌های کاربردی برای آقایان

برای کاهش خطرات ناشی از رژیم کتوژنیک، مردان می‌توانند:

• پیش از شروع، با پزشک یا متخصص تغذیه درباره پایش نشانگرهای التهابی (CRP) و اکسیداتیو (MDA) مشورت کنند و در صورت لزوم دوره‌ای مصرف کربوهیدرات را (مثلاً یک تا دو روز در هفته) افزایش دهند.
• مصرف منابع غنی از آنتی‌اکسیدان (سبزیجات برگ‌سبز، توت‌ها، چای سبز) و در صورت نظر کارشناس، مکمل ویتامین E یا C را در پروتکل خود بگنجانند.

رژیم کتوژنیک همچنان برای کنترل وزن و سطح قند خون مؤثر است، اما باید با آگاهی از تفاوت‌های جنسی در پاسخ متابولیک و توجه به نشانگرهای سلامت سلولی اجرا شود. در آینده، مطالعات بالینی گسترده‌تر ممکن است راهکارهای دقیق‌تری برای بهینه‌سازی این رژیم در زنان و مردان ارائه دهند.

مجله اینترنتی لادن