مواد شیمیایی موسوم به PFAS که به‌دلیل پایداری بالا با عنوان «مواد شیمیایی ابدی» شناخته می‌شوند، به‌طور گسترده در محیط اطراف انسان حضور دارند. این ترکیبات در آب، غذا، هوا و حتی محصولات مصرفی روزمره یافت می‌شوند و با بیماری‌های جدی مانند سرطان، اختلالات قلبی–عروقی، آسیب‌های کبدی و تضعیف سیستم ایمنی مرتبط‌اند.
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC)، حدود ۹۷ درصد از جمعیت ایالات متحده دارای آثار این مواد در خون خود هستند. ویژگی اصلی PFAS، مقاومت بالا در برابر تجزیه است که باعث می‌شود سال‌ها در بدن باقی بمانند و به‌طور مداوم بین اندام‌هایی مانند کبد، کلیه و روده بازچرخانی شوند.
راهکاری ساده برای کاهش بار شیمیایی بدن
در مواجهه با این چالش، پژوهشگران دانشگاه ماساچوست لوول و دانشگاه بوستون راهکاری ساده و در دسترس را بررسی کرده‌اند: مصرف منظم فیبر خوراکی محلول همراه وعده‌های غذایی.
مطالعات مقدماتی نشان داده‌اند که فیبرهای محلول مانند پسیلیوم و بتا-گلوکان می‌توانند دو ترکیب شناخته‌شده از خانواده PFAS یعنی PFOA و PFOS را در روده به دام بیندازند و از طریق مدفوع دفع کنند.
دیمیتِر بلو، معاون پژوهش دانشکده علوم بهداشت کالج زاکربرگ، توضیح می‌دهد: «فیبر محلول در روده ژل تشکیل می‌دهد که می‌تواند PFAS را مانند اسیدهای صفراوی در خود محصور کند و مانع بازگشت آن‌ها به جریان خون شود.»
شباهت شیمیایی PFAS با اسیدهای صفراوی
PFAS از نظر ساختار شیمیایی شباهت‌هایی با اسیدهای صفراوی دارند. فیبرهای محلول با ایجاد ژل در روده، اسیدهای صفراوی را به دام می‌اندازند و بدن را مجبور می‌کنند برای جبران، کلسترول بیشتری از خون جذب کند.
جنیفر شلزینگر، استاد بهداشت محیطی دانشگاه بوستون، می‌گوید: «این مکانیسم نه‌تنها به کاهش کلسترول کمک می‌کند، بلکه می‌تواند برای دفع PFAS نیز مؤثر باشد، زیرا این مواد نیز در چرخه کبد–صفرا–روده در گردش هستند.»
نتایج اولیه امیدوارکننده‌اند
در یکی از مطالعات مقدماتی، شرکت‌کنندگانی که به‌مدت چهار هفته از مکمل‌های فیبر محلول استفاده کردند، کاهش ۸ درصدی در سطح PFOS و PFOA را تجربه کردند. این نتایج هرچند اولیه‌اند، اما نشان‌دهنده پتانسیل بالای این روش ساده برای کاهش بار شیمیایی بدن هستند.
پژوهشگران اکنون در حال بررسی ترکیب‌های مختلف فیبر، رژیم‌های غذایی متنوع و حتی داروهایی مانند کلستی‌رامین هستند که برای کاهش کلسترول تجویز می‌شوند و ممکن است در دفع PFAS نیز مؤثر باشند.
هشدار و توصیه مهم
با وجود امیدواری‌های اولیه، این روش هنوز به‌عنوان درمان قطعی شناخته نمی‌شود و نیازمند مطالعات گسترده‌تر و دقیق‌تر است. متخصصان تأکید می‌کنند که پیش از آغاز مصرف منظم هر نوع مکمل فیبر، مشورت با پزشک ضروری است؛ به‌ویژه برای افرادی که مشکلات گوارشی یا بیماری‌های زمینه‌ای دارند.
چشم‌انداز آینده
با توجه به گستردگی استفاده از PFAS در صنایع مختلف و حضور آن‌ها در محیط زیست، شناخت دقیق‌تر منابع تماس و اثرات سلامتی این مواد اهمیت زیادی دارد. دیمیتِر بلو در پایان می‌گوید: «ما هنوز در ابتدای راه هستیم. هزاران نوع PFAS در حال استفاده‌اند و باید تلاش کنیم تا ابعاد واقعی تماس انسان با این مواد را بهتر درک کنیم.»
در مجموع، مصرف فیبر محلول همراه غذا می‌تواند راهی ساده، ارزان و قابل اجرا برای کاهش سطح مواد شیمیایی ماندگار در بدن باشد؛ روشی که علاوه بر فواید شناخته‌شده برای سلامت قلب و گوارش، اکنون به‌عنوان ابزاری برای مقابله با آلودگی‌های شیمیایی نیز مطرح شده است.
