افزایش ناگهانی موارد سرخک و سرخجه در ماه‌های اخیر، زنگ خطری است که مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی، درباره آن هشدار داده است. آمار چهار ماه نخست سال جاری گویای اوج‌گیری دوباره این دو بیماری واکسن‌پذیر است و عواقب بی‌توجهی به آن برای سلامت عمومی بسیار سنگین خواهد بود.
تحلیل شاخص‌ها و جغرافیای درگیری
دکتر محرز با استناد به داده‌های وزارت بهداشت می‌گوید کودکان زیر یک سال تا ۹ سال بیشترین گروه درگیر سرخک و سرخجه را تشکیل می‌دهند. به‌ویژه در چهار نقطه کشور، شیوع چشمگیر بوده است:
- اهواز
- زاهدان
- بم
- بابل
در هر یک از این شهرها، کمبود پوشش واکسیناسیون، فاصله دسترسی به مراکز بهداشتی و ضعف فرهنگ‌سازی در کنار تحریکات جریان ضدواکسن، شرایط را برای انتقال سریع ویروس مهیا کرده است.
دلایل احیای بیماری‌ها
بازگشت سرخک به ایران تنها یک نتیجه تصادفی نیست؛ بلکه ترکیبی از عوامل زیر است:
- کاهش پوشش واکسیناسیون پایه (MMR) به زیر ۹۵ درصد
- رشد موج بی‌اعتمادی به واکسن؛ نمونه آن خانواده‌ای است که در بیمارستان لاله از تزریق واکسن به کودک خود امتناع کردند
- تعطیلی یا محدودیت کمپین‌های واکسیناسیون تکمیلی طی همه‌گیری کرونا
- ناملایمات زیرساخت‌های سردزنجیره در مناطق مرزی و دورافتاده
این عوامل موجب شده است تجربه‌های موفق دیروز—که روزگاری نرخ ابتلا به سرخک را به صفر رسانده بود—دوباره به خاطره بپیوندد.
راهکارها برای کنترل زنجیره انتقال
برای جلوگیری از بروز بحران جدی، باید مجموعه‌ای از اقدامات هم‌زمان و هدفمند اجرا شود. مهم‌ترین قدم‌ها عبارتند از:
- پایش مستمر پوشش واکسن در کلیه گروه‌های سنی تا سن ۲۵ سال
- برگزاری فوری کمپین‌های جبرانی در مناطق قرمز
- تقویت آموزش کادر بهداشت و رسانه‌ها برای مقابله با شایعات ضدواکسن
- تضمین به‌روز بودن تجهیزات سردزنجیره و دسترسی شبانه‌روزی به واکسن
نقش خانواده و مدرسه در پیشگیری
بخش دیگری از موفقیت در کنترل سرخک، اجباری‌ماندن واکسیناسیون در مدارس و مراکز پیش‌دبستانی است. والدین باید بدانند:
- تأخیر در تزریق حتی یک نوبت واکسن می‌تواند کودک را در برابر ویروس آسیب‌پذیر کند
- ایمنی جمعی (Herd Immunity) در سرخک نیاز به پوشش حداقل ۹۵ درصدی دارد
- واکسن‌های MMR (سرخک–خروسک–سرخجه) بی‌خطر و اثربخش هستند
بازگشت بیماری‌های واگیردار صد سال پیش، هشداری است تا یادمان بماند نسلی که واکسینه نماند، هزینه‌ای فراتر از درمان خواهد پرداخت. اکنون زمان آن است که با بسیج همگانی، فرهنگ‌سازی قدرتمند و نظارت دقیق به استقبال ایمنی گروهی برویم و بار دیگر سرخک را از ایران ریشه‌کن کنیم.
