الزایمر؛ چرا پیشگیری طلایی است?

بیماری آلزایمر از انواع زوال عقل پیشرونده به‌حساب می‌آید که هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد و داروهای فعلی تنها می‌توانند سیر پیشرفت بیماری را کند کنند. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از ۵۵ میلیون نفر در سراسر جهان با درجاتی از زوال عقل زندگی می‌کنند که ۶۰–۷۰ درصد آن‌ها به آلزایمر مبتلا هستند. با افزایش جمعیت سالمندان در ایران، انتظار می‌رود تا سال ۱۴۴۰ جمعیت بالای ۶۵ سال کشور به بیش از ۱۰ درصد کل جمعیت برسد؛ بنابراین تأکید متخصصان بر پیشگیری، بیش از هر زمان دیگری ضروری است.

الزایمر چگونه آغاز می‌شود؟
در مراحل اولیه، بیماران اغلب از ناتوانی در به‌یادآوردن اتفاقات نزدیک شکایت دارند، درحالی‌که حافظه دور آن‌ها تا مدتی حفظ می‌شود. این فرایند ناشی از رسوب پروتئین‌های بتاآمیلوئید و تاو در مغز است که ارتباط بین نورون‌ها را تخریب می‌کند. براساس مطالعات انجمن آلزایمز آمریکا، هر پنج ثانیه یک نفر در جهان به این بیماری مبتلا می‌شود و هزینه سالانه مراقبت از این بیماران در ایالات متحده بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است.

سه رکن طلایی پیشگیری
مطالعات مختلف نشان می‌دهد ترکیب سه عامل زیر می‌تواند احتمال بروز آلزایمر را ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش دهد (Lancet Neurology, 2023):

• فعالیت ذهنی مستمر: حل جدول کلمات متقاطع، یادگیری زبان جدید یا نواختن ساز مانند ورزش فکری است؛ همان‌طور که تمرین منظم عضلات، قدرت بدنی را حفظ می‌کند، محرک‌های ذهنی ساختار مغز را تقویت می‌کنند.
• تحرک بدنی منظم: حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی متوسط (پیاده‌روی تند یا دوچرخه‌سواری) در هفته، جریان خون و اکسیژن‌رسانی به مغز را بهبود می‌بخشد؛ مطالعه‌ای در BMJ نشان داد ورزش منظم تا ۴۰ درصد خطر زوال عقل را کاهش می‌دهد.
• رژیم غذایی مدیترانه‌ای: مصرف میوه، سبزیجات، ماهی و روغن زیتون به‌جای چربی‌های اشباع‌شده، طبق تحقیقات دانشگاه هاروارد با کاهش ۲۴ درصدی خطر افت شناختی همراه است.

علاوه بر این سه رکن، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و فشارخون بالا – که بر آسیب‌رسانی عروقی مغز می‌افزایند – نقش مهمی در پیشگیری دارد.

نکات کاربردی برای مراقبت از بیماران

• ثبات محیط و روال روزانه: تغییر محل زندگی یا برنامه‌های روزانه بیمار می‌تواند اضطراب، توهم و آشفتگی در او ایجاد کند.
• آموزش خانواده: آشنایی با علائم رفتاری (مثلاً بدگمانی یا پرخاشگری) و پاسخ‌دهی با همدلی به جای مقابله، کیفیت مراقبت را بالا می‌برد.
• ابزارهای توانبخشی شناختی: اپلیکیشن‌ها و بازی‌های موبایلی طراحی‌شده برای تمرین حافظه و توجه، به‌عنوان بخشی از برنامه توانبخشی، اثربخشی بالایی در مطالعات دانشگاه کالیفرنیا نشان داده‌اند.

با به‌کارگیری این راهکارها—فعالیت ذهنی، ورزش منظم و تغذیه سالم—می‌توان گامی محکم در مسیر زندگی سالم‌تر و پیشگیری از آلزایمر برداشت.

منابع

1. WHO, “Dementia Fact Sheet,” Sep 2023.
2. Alzheimer’s Association, “2025 Alzheimer’s Disease Facts and Figures.”

مجله اینترنتی لادن