By لادن ثنائی 
پژوهشگران دانشگاه کلرادو بولدر موفق شده‌اند بیش از ۴۰۰ ژن را شناسایی کنند که با انواع مختلف پیری زودرس و ناتوانی‌های مرتبط با افزایش سن در ارتباط هستند. این یافته‌ها که در مجله معتبر Nature Genetics منتشر شده، می‌تواند مسیر تازه‌ای برای توسعه درمان‌هایی با هدف کند کردن یا حتی توقف روند پیری زیستی فراهم کند.
چرا برخی افراد زودتر پیر می‌شوند؟
در حالی که برخی افراد تا سنین بالا، حتی دهه نود زندگی، از سلامت جسمی و ذهنی برخوردارند، گروهی دیگر در دهه‌های میانی عمر با بیماری‌هایی مانند دیابت، آلزایمر یا مشکلات حرکتی مواجه می‌شوند. این تفاوت‌ها سال‌هاست ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده و اکنون با شناسایی صدها ژن مؤثر در پیری شتاب‌یافته، بخشی از این معما روشن شده است.
تمرکز بر مفهوم ناتوانی و افت عملکرد چندسیستمی
مطالعه اخیر بر پایه مفهوم «ناتوانی» شکل گرفته است؛ اصطلاحی که به افت هم‌زمان عملکرد چند سیستم فیزیولوژیک در بدن اشاره دارد. بیش از ۴۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال در آمریکا درجاتی از ناتوانی را تجربه می‌کنند. این ناتوانی‌ها می‌توانند شامل کاهش قدرت عضلانی، افت شناختی، کاهش تحرک و حتی انزوای اجتماعی باشند.
پزشکان معمولاً ناتوانی را با شاخصی ۳۰ امتیازی ارزیابی می‌کنند که شامل معیارهایی مانند سرعت راه رفتن، قدرت دست، تعداد بیماری‌های مزمن و سطح تعامل اجتماعی است. اما این شاخص گاهی نمی‌تواند تفاوت‌های ظریف میان انواع ناتوانی را به‌درستی نشان دهد؛ برای مثال، دو فرد ممکن است امتیاز مشابهی داشته باشند، اما یکی از نظر ذهنی هوشیار و دیگری از نظر جسمی سالم باشد.
شناسایی ژن‌های مؤثر در انواع مختلف پیری
در این پژوهش، تیم تحقیقاتی با بررسی اطلاعات ژنتیکی صدها هزار نفر از پایگاه‌های داده‌ای مانند بیوبانک بریتانیا، موفق به شناسایی ۴۰۸ ژن مرتبط با پیری زودرس شدند؛ جهشی قابل توجه نسبت به ۳۷ ژنی که پیش‌تر شناخته شده بود.
این ژن‌ها در شش زیرگروه اصلی دسته‌بندی شدند:
- ناتوانی جسمی
- ضعف شناختی
- اختلالات متابولیکی
- چندبیماری
- سبک زندگی ناسالم
- کمبود حمایت اجتماعی
برای نمونه، ژن SP1 که با عملکرد سیستم ایمنی و بیماری آلزایمر مرتبط است، به‌طور خاص با ضعف شناختی ارتباط دارد. همچنین ژن FTO که نقش مهمی در چاقی دارد، در چندین نوع پیری ناسالم نقش‌آفرینی می‌کند.
آینده درمان‌های ضدپیری؛ از تشخیص دقیق تا مداخلات هدفمند
پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که ارزیابی‌های بالینی ناتوانی باید به زیرگروه‌های دقیق‌تری تقسیم شود تا بتوان درمان‌های هدفمندتری ارائه داد. برای مثال، فردی که در دسته «ناتوانی شناختی» قرار می‌گیرد، می‌تواند تحت درمان‌های پیشگیرانه برای زوال عقل قرار گیرد، در حالی که فردی با اختلالات متابولیکی ممکن است نیازمند مراقبت‌های ویژه برای پیشگیری از دیابت یا بیماری‌های قلبی باشد.
ایزابل فوت، نویسنده اصلی مقاله، آینده‌ای را تصور می‌کند که در آن افراد بتوانند «امتیاز خطر چندژنی» دریافت کنند؛ ابزاری برای پیش‌بینی نوع پیری ناسالمی که در معرض آن هستند و طراحی برنامه‌های درمانی متناسب با آن.
آیا قرص ضدپیری در راه است؟
اندرو گروتسینگر، استاد روان‌شناسی و علوم اعصاب و نویسنده ارشد مقاله، معتقد است که احتمال تولید یک قرص واحد برای درمان همه جنبه‌های پیری بسیار کم است. اما این پژوهش نشان می‌دهد که شاید بتوان برای هر دسته از ناتوانی‌های مرتبط با سن، درمانی اختصاصی طراحی کرد؛ مانند دارویی برای اختلالات شناختی و دارویی دیگر برای مشکلات متابولیکی.
این دستاورد علمی نه‌تنها درک ما از پیری را عمیق‌تر کرده، بلکه امید تازه‌ای برای توسعه درمان‌های مؤثر و هدفمند در مسیر افزایش کیفیت زندگی در دوران سالمندی به وجود آورده است.