نخوابیدن مداوم چه بلایی سر مغز و اعصاب می‌آورد؟

خواب کافی، پایه‌ای برای سلامت جسم و روان است. انجمن آمریکایی طب خواب (AASM) پیشنهاد می‌کند بزرگسالان هر شب ۷ تا ۹ ساعت بخوابند تا حافظه تثبیت شود، تعادل هورمونی برقرار بماند و توان مقابله با استرس افزایش یابد. تحقیقات سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد بیش از یک‌سوم بزرگسالان جهان به‌خاطر سبک زندگی مدرن کمتر از میزان توصیه‌شده می‌خوابند و همین الگوی کم‌خوابی با خطرات جدی از جمله اختلالات شناختی، دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی مرتبط است.

مراحل بی‌خوابی و پیامدها

مراحل مختلف فقدان خواب به ترتیب شدت پیامدها تقسیم می‌شوند:

• ۲۴ ساعت بی‌خوابی
  افت شدید هماهنگی چشم‌و‌دست و سرعت واکنش؛ عملکرد مغز با سطح الکل خون ۰٫۱٪ (معادل بیشتر از حد مجاز رانندگی در آمریکا) برابر می‌شود. ترشح کورتیزول تا ۳۷٪ افزایش می‌یابد که با آزمایش‌های منتشرشده در مجله American Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism در سال ۲۰۱۰ تأیید شده است.
• ۳۶ ساعت بی‌خوابی
  افزایش نشانگرهای التهابی مانند CRP و IL-6 تا ۱۰–۱۵٪ (مطالعات Sleep Journal، ۲۰۱۸)، اختلال در «سقوط فشار خون شبانه» و در نتیجه بالا رفتن مداوم فشار خون. نوسانات خلقی شدید و ضعف در تصمیم‌گیری، مشابه آنچه افراد مبتلا به اضطراب مزمن تجربه می‌کنند.
• ۴۸ ساعت بی‌خوابی
  ورود به مرحله میکروخواب (Micro-sleep)؛ دوره‌های ۳–۱۵ ثانیه‌ای خاموشی فعال مغز که کارکرد ناحیه قشر پیشانی را مختل می‌کند. شواهد مرکز تحقیقات ناسا (۲۰۱۲) نشان می‌دهد خلبانان با بیش از ۴۰ ساعت بیداری متوالی در معرض بیش از ۹۵٪ نرخ میکروخواب قرار دارند. در این مرحله ممکن است توهم‌های شنیداری یا بینایی نیز رخ دهد.
• ۷۲ ساعت بی‌خوابی
  فروپاشی شدید عملکرد شناختی: حافظه کوتاه‌مدت تقریباً غیرعملی شده، توانایی تفکر منطقی و درک واقعیت به شدت مختل می‌شود و هذیان و پارانویا ممکن است بروز کند (نظریه‌های منتشرشده در Journal of Sleep Research).

راهکارهایی برای بهبود کیفیت خواب

برای جلوگیری از ورود به مراحل خطرناک کم‌خوابی، این اصول ساده را رعایت کنید:

• تثبیت برنامه خواب: هر شب و صبح در یک ساعت معین از خواب بیدار شوید تا ساعت زیستی بدن (سیرکادین) تنظیم شود.
• بهینه‌سازی محیط خواب: اتاق را تاریک، خنک (۱۸–۲۰ درجه سانتی‌گراد) و بی‌صدا نگه دارید؛ استفاده از پرده‌های ضخیم یا ماسک چشم کمک می‌کند.
• مدیریت محرک‌ها: کافئین و نوشیدنی‌های انرژی‌زا را پس از ساعت ۱۴ کاهش دهید؛ یک ساعت پیش از خواب، از نمایشگرهای موبایل یا تبلت دور بمانید تا ترشح ملاتونین مختل نشود.

خلاصه آنکه بی‌خوابی مزمن تنها ساعتی از زمان را از شما می‌گیرد، بلکه سلامت مغز و قلب را نیز به خطر می‌اندازد. با بهبود بهداشت خواب، نه‌تنها عملکرد روزانه افزایش می‌یابد، بلکه خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن نیز به شکل قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت.

مجله سرگرمی لادن