خطر ابتلا به سرطان پانکراس با برخی میکروب‌های دهان

پژوهشی تازه که در نشریه JAMA منتشر شده نشان می‌دهد ترکیب میکروب‌های دهان و سرطان پانکراس ممکن است پیوند داشته باشد؛ به‌طوری که حضور برخی گونه‌های میکروبی در دهان با افزایش قابل توجه خطر ابتلا به سرطان پانکراس مرتبط گزارش شده است. این نتیجه اهمیت بهداشت دهان و احتمال استفاده از میکروبیوم دهان به‌عنوان نشانگر پیش‌آگهی را برجسته می‌کند، ولی لازم است توجه کنیم که «ارتباط» لزوماً «علیت» را ثابت نمی‌کند و تحقیقات بیشتری برای تایید و کاربرد بالینی لازم است.

آنچه مطالعه نشان داد (اعداد و نکات کلیدی)

• گروه محققان دانشگاه نیویورک داده‌های بیش از ۳۰۰ هزار نفر ۵۰–۷۰ ساله را بررسی کردند و ۲۷ گونه میکروبی دهانی را شناسایی کردند که با افزایش خطر سرطان پانکراس مرتبط بودند【منبع: مطالعه منتشرشده در JAMA】.
• از میان این گونه‌ها Porphyromonas gingivalis، Eubacterium nodatum، Parvimonas micra و قارچ Candida tropicalis بیشترین همبستگی را نشان دادند.
• افزایش خطر در برخی ترکیبات میکروبی تا حدود «۳ برابر» گزارش شده است، اما دامنه واقعی خطر و کاربرد در جمعیت‌های مختلف نیاز به تکرار و اعتبارسنجی دارد.
• مطالعات پیشین نیز ارتباطی میان بیماری‌های لثه (periodontitis) و افزایش خطر سرطان پانکراس نشان داده‌اند؛ یافته‌های جدید با آن شواهد هم‌راستا هستند و مسیر مطالعات را به سمت استفاده از میکروبیوم دهان به‌عنوان بیومارکر کشانده‌اند.

چرا «میکروب‌های دهان» می‌توانند در سرطان پانکراس نقش داشته باشند؟ سازوکارهای پیشنهادی

مکانیزم دقیق هنوز قطعی نشده، اما فرضیه‌های فیزیولوژیک معتبر شامل موارد زیر است:

• «انتقال میکروب‌ها از طریق بزاق» و رسیدن به دستگاه گوارش و پانکراس؛
• ایجاد التهاب موضعی یا سیستمیک توسط میکروب‌ها که می‌تواند محیطی مساعد برای تغییرات سرطانی ایجاد کند؛
• تولید متابولیت‌های زیان‌آور یا تعدیل ایمنی میزبان که منجر به کاهش پاکسازی سلولی و افزایش ناهنجاری‌های پرتوتیپیک می‌شود.

(این فرضیه‌ها بر پایه داده‌های بیولوژیک و مطالعات پیشین در حوزه میکروبیوم و سرطان مطرح شده‌اند و نیاز به شواهد تجربی بیشتر دارند.)

کاربرد بالقوه در تشخیص و پیشگیری

یکی از پیامدهای مهم پژوهش‌های میکروبیوم، امکان استفاده از ترکیب‌های میکروبی دهان به‌عنوان نشانگر زیستی برای شناسایی افراد پرخطر است. اگر مطالعات بعدی اعتبار این الگوها را تایید کنند، می‌توان از آزمایش‌های غیرتهاجمی بزاق برای غربالگری زودهنگام بهره برد؛ اما تا زمان اعتبارسنجی، این یافته‌ها صرفاً هشداردهنده و راهنمای تحقیق‌اند.

میکروب‌های مرتبط (نمونه‌هایی که در مطالعه برجسته شدند)

• Porphyromonas gingivalis
• Eubacterium nodatum
• Parvimonas micra
• Candida tropicalis

(فهرست بالا نمونه‌ای از گونه‌های گزارش‌شده است؛ ترکیب دقیق و نقش هر گونه نیاز به بررسی بیشتر دارد.)

توصیه‌های عملی مبتنی بر شواهد فعلی

با وجود اینکه هنوز نمی‌توان از میکروبیوم دهان برای تشخیص قطعی سرطان پانکراس استفاده کرد، چند اقدام پیشگیرانه منطقی و مبتنی بر شواهد وجود دارد که می‌تواند ریسک را کاهش دهد یا وضعیت سلامت کلی را بهبود بخشد:

• رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان شامل مسواک زدن منظم، نخ دندان و معاینات دوره‌ای دنداپزشکی؛
• کنترل عوامل خطر شناخته‌شده سرطان پانکراس مانند سیگار، چاقی مفرط، کنترل ضعیف قند خون و رژیم غذایی ناسالم.

(این دو پیشنهاد به‌عنوان فهرست دوم مقاله مطرح شده‌اند.)

محدودیت‌ها و گام‌های بعدی پژوهشی

• نتایج فعلی «همبستگی» را نشان می‌دهند نه «علت قطعی»؛ نیاز به مطالعات مکانیکی، مدل‌های حیوانی و مطالعات طولی با تکرار نتایج در جمعیت‌های مختلف وجود دارد.
• اعتبارسنجی مدل‌های میکروبی به‌عنوان بیومارکر نیازمند تعیین حساسیت، اختصاصیت و آستانه‌های عملی برای غربالگری است.
• محققان قصد دارند نقش عوامل دیگر مانند ویروس‌ها و تعاملات میکروبی-میزبان را نیز بررسی کنند.

جمع‌بندی

یافته‌های جدید درباره میکروب‌های دهان و سرطان پانکراس یک گام مهم در فهم نقش میکروبیوم در سرطان‌های دستگاه گوارش است و نویددهنده فرصت‌های جدید برای شناسایی زودهنگام افرادی با خطر بالا است. تا زمانی که نتایج تکمیلی و اعتبارسنجی گسترده منتشر نشود، بهترین اقدام بالینی تکیه بر پیشگیری کلاسیک — از جمله بهداشت دهان، ترک سیگار، مدیریت وزن و کنترل بیماری‌های متابولیک — است. در صورت بروز نگرانی یا سابقه خانوادگی، مشورت با پزشک و در صورت نیاز بررسی‌های تخصصی باید انجام شود.

مجله اینترنتی لادن