By لادن ثنائی 
تهران – متخصصان علوم شناختی و سلامت سالمندی تأکید می‌کنند که برای داشتن ذهنی هوشیار و فعال در سال‌های پایانی عمر، باید به همان اندازه که به سلامت جسمی توجه می‌کنیم، برای پرورش توانایی‌های ذهنی نیز برنامه‌ریزی داشته باشیم. یکی از روش‌های مؤثر و شناخته‌شده در این زمینه، تکنیک «اتاق رومی» یا روش مکان‌ها است که همراه با فعالیت بدنی منظم می‌تواند به حفظ عملکرد مغز کمک کند.
اهمیت تمرین ذهنی در سالمندی
با افزایش سن، تغییرات طبیعی در عملکرد مغز رخ می‌دهد که می‌تواند بر حافظه، تمرکز و قدرت تصمیم‌گیری اثر بگذارد. همان‌طور که تمرینات ورزشی برای عضلات ضروری هستند، مغز نیز برای حفظ تیزهوشی نیازمند تمرین مداوم است.
فعالیت‌های ذهنی همچون حل جدول، یادگیری مهارت‌های تازه و بازی‌های فکری نه‌تنها سرگرم‌کننده‌اند، بلکه می‌توانند در بهبود توجه، سرعت پردازش و حافظه نقش داشته باشند.
شواهد علمی درباره اثربخشی تمرینات ذهنی
مطالعات نشان می‌دهد تمرینات منظم شناختی، به‌ویژه در قالب برنامه‌های ساختاریافته، می‌توانند عملکرد حافظه و تمرکز را بهبود دهند، هرچند میزان و پایداری این اثرات همچنان موضوع تحقیق است. برای نمونه، یک پژوهش گسترده در سال ۲۰۱۹ گزارش کرد افرادی که طولانی‌مدت در دوره‌های تمرین ذهنی شرکت کرده‌اند، پیشرفت قابل‌توجهی در مهارت‌های شناختی مرتبط با رایانه داشته‌اند. همچنین، مطالعه‌ای کوچک‌تر با استفاده از برنامه Lumosity نشان داد که تنها سه هفته تمرین روزانه ۱۵ دقیقه‌ای، موجب بهبود توجه و سرعت واکنش شرکت‌کنندگان شده است.
تکنیک «اتاق رومی» چگونه عمل می‌کند؟
این روش با ایجاد یک نقشه ذهنی از مکان‌های آشنا، اطلاعات جدید را به اشیای موجود در آن فضا پیوند می‌دهد.
- در ذهن، مکانی آشنا مانند خانه یا محل کار را تجسم کنید.
- هر شیء را با یک بخش از اطلاعات موردنظر مرتبط سازید.
- هنگام یادآوری، در مسیر ذهنی این مکان قدم بزنید و با دیدن هر شیء، اطلاعات مربوط را بازیابی کنید.
برای افزایش کارایی، می‌توان چند اتاق یا حتی کل خانه را به دسته‌های مختلف اطلاعات اختصاص داد. این تکنیک به‌ویژه برای یادآوری داده‌های پراکنده یا سخنرانی‌ها بسیار کارآمد است.
ارتباط با انعطاف‌پذیری عصبی
پایه علمی این روش بر اصل انعطاف‌پذیری عصبی (Neuroplasticity) استوار است؛ یعنی توانایی مغز برای ایجاد مسیرهای عصبی جدید. تحریک ذهن از طریق فعالیت‌های فکری، احتمال افت شناختی و بروز بیماری‌هایی مانند زوال عقل را کاهش می‌دهد، هرچند هنوز تحقیقات بیشتری برای اثبات قطعی این ارتباط لازم است.
نقش ورزش در تقویت مغز
تحقیقات ثابت کرده‌اند که ورزش‌های هوازی با شدت متوسط مانند پیاده‌روی روزانه، دوچرخه‌سواری سبک یا شنا، می‌توانند جریان خون به مغز را افزایش داده و عملکرد شناختی را بهبود دهند. ترکیب این فعالیت‌ها با تمرینات ذهنی نه‌تنها به حفظ حافظه کمک می‌کند، بلکه سلامت روان و کیفیت زندگی سالمندان را نیز ارتقا می‌دهد.
جمع‌بندی
به‌کارگیری همزمان روش‌های تمرین ذهنی مانند تکنیک اتاق رومی و ورزش‌های منظم بدنی، رویکردی مؤثر برای حفظ سلامت شناختی در سالمندی است. این ترکیب می‌تواند به افزایش تمرکز، تقویت حافظه و کاهش خطر افت عملکرد مغز منجر شود و در نهایت، زندگی سالم‌تر و فعال‌تری برای سالمندان رقم بزند.