بررسی ۴۶ مطالعه با مشارکت بیش از ۱۰۰ هزار مادر باردار نشان می‌دهد استفاده از استامینوفن (پاراستامول) در دوران حاملگی می‌تواند خطر ابتلای کودکان به اختلالات رشد عصبی مانند اوتیسم و ADHD را بالا ببرد.
در این تحقیق که توسط دیدیه پرادا، استادیار علوم و سیاست‌گذاری سلامت جمعیت در دانشکده پزشکی ایکان مونت‌سینای نیویورک رهبری شده، ارتباط معناداری میان قرار گرفتن در معرض استامینوفن در سه‌ماهه‌های مختلف بارداری و افزایش نرخ تشخیص اوتیسم و بیش‌فعالی مشاهده شد. نتایج حاکی از آن است که مصرف این دارو حتی به دوزهای معمول بدون نسخه نیز می‌تواند در بلندمدت تأثیرات بالقوه‌ای بر رشد مغزی جنین داشته باشد.
جزئیات پژوهش و شواهد آماری
پژوهشگران ۴۶ مقاله منتشرشده از سال‌های گذشته را مرور کردند؛ ۲۷ مطالعه ارتباط مستقیم بین استامینوفن و اختلالات رشدی را تأیید کردند، ۹ پژوهش هیچ ارتباطی نیافتند و ۴ تحقیق حتی احتمال نقش محافظتی این دارو را مطرح کرده‌اند. با این حال، محققان با تمرکز بر شواهد مثبتِ افزایش ریسک، می‌گویند «هرچند استامینوفن به‌عنوان مسکن و تب‌بر اصلی دوران بارداری توصیه می‌شود، باید با احتیاط و بر اساس ارزیابی دقیق فواید و خطرات مصرف شود».
مکانیسم اثر بر جنین
استامینوفن به‌راحتی از سد جفت عبور می‌کند و ممکن است با ایجاد اختلال در تنظیم هورمون‌ها و تغییر در بیان ژن‌های رشد مغز، زمینه‌ساز آسیب‌های نوروسکوپی شود. این فرایند می‌تواند در مراحل حیاتی شکل‌گیری نئوکورتکس و سایر ساختارهای عصبی اختلال وارد کند و در نتیجه نرخ ابتلای کودکان را به اوتیسم و ADHD افزایش دهد.
پیامدهای بهداشت عمومی
با گسترش مصرف استامینوفن در میان بیش از نیمی از زنان باردار جهان و افزایش بیش از ۲۰ برابری تشخیص اوتیسم و اختلال بیش‌فعالی طی چند دهه اخیر، حتی اندکی افزایش در ریسک می‌تواند بار سنگینی بر سیستم سلامت عمومی وارد کند. پژوهشگران هشدار می‌دهند «مصرف نادرست و طولانی‌مدت این دارو ممکن است بخشی از علت افزایش روزافزون اختلالات رشد عصبی در کودکان را توضیح دهد».
توصیه‌های کاربردی برای مادران باردار
- پیش از قطع یا آغاز مصرف استامینوفن، حتماً با پزشک یا ماما مشورت کنید.
- در صورت نیاز به تب‌کاهش یا تسکین درد، از حداقل دوز مؤثر و کوتاه‌ترین مدت درمان استفاده کنید.
- روش‌های غیردارویی مانند کمپرس سرد، استراحت کافی و هیدراته نگه‌داشتن بدن را در اولویت قرار دهید.
- در صورت مواجهه با درد یا تب شدید که نیازمند دارودرمانی است، گزینه‌های جایگزین تحت نظر پزشک، نظیر پاراستامول با دوز تخصصی یا روش‌های فیزیکی درمانی را بررسی کنید.
چشم‌انداز تحقیقات آتی
محققان بر ضرورت انجام مطالعات طولی گسترده‌تر و بررسی دقیق مکانیسم‌های مولکولی تأکید دارند. هدف نهایی ارتقای راهنمای بالینی مصرف دارو در بارداری و طراحی داروهای امن‌تر برای مادر و جنین است تا در کنار مدیریت درد و تب، از سلامت مغزی نوزادان نیز محافظت شود.
