بهروز شهامت، صدابردار و صداگذار پیشکسوت سینمای ایران، با تأکید بر ضرورت تفکیک جوایز صدابرداری و صداگذاری در جشنوارههای سینمایی، خواستار رعایت شأن و حقوق حرفهای هنرمندان این عرصه شد. وی بیتوجهی به این تمایز فنی و هنری را عامل بیعدالتی در اهدای جوایز و نادیده گرفتن زحمات فعالان حوزه صدا در سینما میداند.
چالش دیرینه در سینمای ایران: ضرورت تفکیک صدابرداری و صداگذاری در جشنوارهها
سالهاست که موضوع تفکیک جوایز مرتبط با صدای سینما در محافل تخصصی مطرح میشود. بهروز شهامت، که سابقه همکاری در آثاری چون «بوی پیراهن یوسف» و «کار کثیف» را دارد، در گفتوگو با رسانهها بر لزوم قانونی و عملی این تفکیک تأکید کرده است. او معتقد است داوریهای کنونی که اغلب یک جایزه کلی برای «بهترین صدا» در نظر میگیرند، نشاندهنده عدم شناخت کافی از تفاوتهای بنیادین میان دو حرفه صدابرداری و صداگذاری است. این نقیصه، بهویژه در مهمترین رویداد سینمایی کشور، جشنواره فیلم فجر، به نارضایتیهایی دامن زده است.
انجمن صدای خانه سینما نیز مدتهاست که در تلاش است تا با ایجاد تمایزی قانونی میان صنف صدابرداران و صداگذاران، زمینه را برای اهدای جوایز عادلانهتر فراهم آورد. این دو رشته، گرچه در نهایت به ارتقای کیفیت صوتی فیلم منجر میشوند، اما از نظر فرآیند، ابزار و دانش تخصصی، کاملاً از یکدیگر متمایز هستند.
تفاوتهای بنیادین صدابرداری و صداگذاری: چرا تفکیک جایزه اهمیت دارد؟
صدابرداری به فرآیند ضبط صدای سر صحنه فیلمبرداری اطلاق میشود. صدابردار مسئول ثبت دقیق دیالوگها، صداهای محیطی و افکتهای طبیعی در زمان تولید فیلم است و چالشهایی مانند مقابله با نویز، انتخاب میکروفون مناسب و رعایت فاصله استاندارد را بر عهده دارد. در مقابل، صداگذاری که اغلب در مرحله پستولید انجام میشود، شامل طراحی کلی فضای صوتی فیلم، افزودن افکتهای صوتی، میکس موسیقی و دیالوگها، و ایجاد عمق و پرسپکتیو صوتی است. صداگذار با خلاقیت خود، میتواند اتمسفر فیلم را تغییر دهد و بار احساسی و معنایی آن را دوچندان کند.
صدابرداری: تمرکز بر ضبط تمیز و با کیفیت صدای خام در لوکیشن.
صداگذاری: خلق دنیای صوتی فیلم، شامل طراحی افکتها، میکس و مسترینگ نهایی.
شهامت با اشاره به تجربیات خود، توضیح میدهد که گاهی زحمت اصلی یک اثر بر دوش صداگذار است، اما به دلیل عدم تفکیک، جایزه به اشتباه به بخش صدابرداری تعلق میگیرد. این مسئله نه تنها حق هنرمند را تضییع میکند، بلکه معیارهای داوری را نیز زیر سوال میبرد.
از «بدوک» تا «انگل»: بیعدالتی در داوری جوایز صدا و الگوهای جهانی
بهروز شهامت از تجربه فیلم «بدوک» به کارگردانی مجید مجیدی یاد میکند که در آن، با وجود آنکه تمام فرآیند صوتی فیلم بر پایه صداگذاری و دوبلاژ دقیق بنا شده بود، اما در داوری جشنواره فیلم فجر تنها در بخش صدابرداری نامزد شد. این اتفاق نشان میدهد که داوران، حتی در مواجهه با کیفیتی بالا که تشخیص تفکیک را دشوار میسازد، نیاز به دانش تخصصی عمیقتری دارند.
<
>
برای سنجش دقیق کیفیت صدای فیلم، داوران باید به جزئیاتی مانند رعایت پرسپکتیو صوتی، تفکیک دقیق باندهای صوتی (مانند سیستم سوراند) و زیباییشناسی صدا در هماهنگی با روایت بصری اثر توجه کنند. شهامت با ذکر نمونهای بینالمللی از فیلم «انگل»، بر نقش حیاتی طراحی صدا در انتقال مفاهیم و فضاسازی تأکید میکند. در این فیلم اسکاری، تفاوت ظریف صداها میان سکانسهای مربوط به خانواده مرفه (صدای پرندگان و آرامش) و خانواده فقیر (صداهای خشن و شلوغ) به عمق معنایی اثر افزوده و خود به بخشی از داستانسرایی تبدیل شده است. چنین نگاه آگاهانهای باید الگوی داوری در جشنوارههای داخلی باشد.
پیشنهاد انجمن صدای سینما برای تفکیک صدابرداری و صداگذاری و رعایت شان حرفهای
با توجه به این چالشها، مطالبه اصلی انجمن صدای سینما و فعالان این حوزه، تفکیک جایزه «بهترین صدا» به دو بخش مجزا: «بهترین صدابرداری» و «بهترین صداگذاری» است. این امر نه تنها به برقراری عدالت در اهدای جوایز کمک میکند، بلکه باعث ارتقای سطح کیفی و تخصصی داوریها نیز خواهد شد.
مطالبات کلیدی اهالی صدا:
تصویب و اجرای تفکیک قانونی صنوف صدابرداری و صداگذاری.
اهدای جوایز مستقل و جداگانه برای صدابرداری و صداگذاری در تمامی جشنوارههای سینمایی.
این اقدام نه تنها به رسمیت شناختن تخصص و زحمات هر دو گروه از هنرمندان صدا منجر میشود، بلکه به داوران نیز کمک میکند تا با نگاهی دقیقتر و آگاهانهتر، سهم واقعی هر بخش را در کیفیت نهایی اثر ارزیابی کنند. این رویکرد، در نهایت به بهبود استانداردها و شکوفایی بیشتر حوزه صدای سینما در ایران یاری خواهد رساند.
مطالب مرتبط
- جنجال تازه دونالد ترامپ بر سر قتل راب راینر: موج خشم هالیوود از اظهارات بیسابقه رئیسجمهور سابق
- کتاب «عکاس خیابانی» پرترهای نوین از زندگی نسل زد شهید حسین سرسنگی را روایت میکند
- تمدید مهلت ارسال آثار به دهمین جشنواره تئاتر ایثار، فرصتی تازه برای خلق ارزشهای هنری
- آغاز ویژهبرنامه «هفت» برای پوشش جامع چهل و سومین جشنواره جهانی فیلم فجر از شیراز
من فارغالتحصیل رشته روزنامهنگاری با گرایش هنر هستم و از کودکی به دنیای فیلم و موسیقی علاقه داشتم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۸ با یک وبلاگ شخصی در زمینه نقد فیلم و سریال آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده در مجلات و وبسایتهای مختلف سرگرمی مشغول به کار شدم و در حال حاضر، دبیر بخش هنری در یک مجله معتبر سرگرمی هستم. تلاش من این است که آخرین اخبار و رویدادهای هنری را به صورت جذاب و تحلیلی به مخاطبان ارائه دهم.