شش سال پس از نصب اضطراری داربست‌های فلزی برای حفاظت از برج گنبد قابوس، مدیرکل میراث‌فرهنگی گلستان از جمع‌آوری این پوشش موقت خبر داد. امروز نگین آجری ایران بار دیگر به‌صورت بی‌واسطه در منظر دیدگان گردشگران و اهالی قرار می‌گیرد تا فصل جدیدی از مرمت و بهره‌برداری آغاز شود.
کوتاه از تاریخ و رازهای معماری
برج گنبد قابوس، ساخته‌شده در سال ۳۹۲ هجری قمری در نزدیکی شهر تاریخی جرجان، بلندترین برج آجری جهان به‌شمار می‌آید. این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و همچنان پرسش‌های متعددی درباره کارکرد آن مطرح است. برخی آن را آرامگاه حکمران زیاری، قابوس‌بن‌وشمگیر، می‌دانند و گروهی دیگر معتقدند این برج نقش رصدخانه یا یادمانی آیینی با پیوندهای مزدایی داشته است.
• کارکردهای احتمالی برج گنبد قابوس
- آرامگاه قابوس‌بن‌وشمگیر با طراحی ویژه برای محافظت از جسد
- «ستون کیهان» یا رصدخانه نجومی با همکاری منجمان دوره‌گرد
- یادمانی آیینی با ریشه‌های اساطیری و نشانه‌های زردشتی
مسیر آینده حفاظت
برداشتن داربست‌ها صرفاً پایان مرحله نخست مرمت است؛ حالا باید چشم‌انداز محیط پیرامون و ساختار بنا دوباره سامان یابد:
• دو گام اساسی برای حفظ بلندای آجری
- ترمیم آسیب‌های بدنه و گنبد مخروطی و بازسازی کتیبه‌های کوفی
- مدیریت محوطه پیرامون و حفاظت از تپه تاریخی پایه برج
با این رویکرد، برج گنبد قابوس نه‌تنها جلوه‌ای نو به خود می‌گیرد، بلکه با برنامه‌های مستمر پژوهش و مراقبت، به میراثی پایدار برای نسل‌های آینده بدل خواهد شد.
